Boeien, binden en behouden van vrijwilligers

Coöperaties zijn afhankelijk van de vrijwillige inzet van hun leden. Maar hoe houd je vrijwilligers langere tijd betrokken en gemotiveerd? Waarom lukt dat de een wel en de ander minder goed? Twee ervaringsdeskundigen en een onderzoeker vertellen over enthousiasmeren, de Willy Wortels en de uiteenlopende motivaties van potentiële vrijwilligers. Een ding is zeker: vrijwilligers zijn er in alle soorten en maten.

Best Duurzaam

Annemarie Dekker is een van de oprichters van de in 2013 gestarte energiecoöperatie Best Duurzaam. De coöperatie sluit zich aan bij de doelstelling van de Noord-Brabants gemeente Best om in 2030 energieneutraal te zijn. Bij Best Duurzaam zijn inmiddels twintig vrijwilligers actief.

De kunst is om vrijwilligers na hun eerste enthousiasme vast te houden, zo vertelt Dekker. “Je moet mensen eerst weten te boeien en ze vervolgens aan je zien te binden. Dat is essentieel om verder te kunnen groeien. Het betekent ook dat je voortdurend nieuwe activiteiten moet opzetten en nieuwe doelgroepen moet zien te bereiken. Dit om te voorkomen dat je telkens bij dezelfde mensen uitkomt.”

Tips:

• Kies voor een directe benadering en vraag mensen iets te doen wat aansluit bij hun interesses. Als ze er energie aan ontlenen, zijn ze gemotiveerd en blijven ze geboeid. “Bijvoorbeeld bewoners die het leuk vinden om met techniek bezig te zijn, onze ‘Willy Wortels’, bemannen ons energieloket en verzorgen een energiebesparingscursus.”
• Zoek samenwerking met verwante organisaties.
• Benader bedrijven om gezamenlijk iets te ondernemen. Speel in op maatschappelijke verantwoordelijkheid en het groeiend besef van het belang van duurzaamheid.
• Doe mee met de landelijke Energy Battle in samenwerking met de gemeente. Dat trekt aandacht waardoor gezinnen direct gemotiveerd worden na te denken over energieverbruik.
• Leg contact met scholen. Best Duurzaam werkt samen met een middelbare school (profielwerkstukken) en is zojuist een samenwerking gestart met een basisschool.
• Nodig een scholier uit die had meegedaan aan de landelijke klimaatconferentie. Dat trekt weer andere bezoekers op zo'n bijeenkomst: jonge ouders!
• Sluit aan bij de jaarlijkse Nationale Duurzame Huizenroute en vraag bewoners mee te doen bij de volgende editie.
• Vrijwilligers hebben verschillende reden om zich aan te melden. Belangrijk is na te gaan waarom iemand actief wil zijn en daar vervolgens op in te spelen.
• Geef een vergoeding aan vrijwilligers die meer dan een dag actief zijn. Bij Best Duurzaam is dit nog een punt van discussie. Komend jaar gaat hiermee geëxperimenteerd worden bij grotere klussen en projecten. De vraag is immers: wat kun je wel of niet verwachten van een vrijwilliger?
• Geef vrijwilligers de ruimte voor eigen initiatieven waarbij wel opgepast moet worden dat mensen niet langs elkaar heen gaan werken. Bij Best Duurzaam zijn de voorzitters van de werkgroepen tevens bestuurslid. Geen 100% garantie, maar het meeste wordt zo wel kort gesloten.
• Waarschuw vrijwilligers in hun enthousiasme niet te ver te gaan met woon- en energieadviezen om te voorkomen dat een coöperatie naderhand aansprakelijk wordt gesteld.
• Stuur mensen niet te strak aan en zorg dat het leuk blijft en mensen elkaar kennen. Bijvoorbeeld door af en toe een vrijwilligersbijeenkomst, uitje of festiviteit te organiseren.

Trynergie

Tseard van der Kooi is voorzitter van Trynergie, een coöperatie die begin 2014 opgericht is door inwoners van acht dorpen in de Noord-Friese streek Trynwâlden. Doelstelling is het realiseren van eigen, duurzame en betaalbare energie. Van der Kooi sluit zich aan bij de woorden van Dekker. “Je moet mensen niet overvragen. Houd het wel gezellig. Zelf ben ik met de vut en heb ik genoeg tijd. Maar dat geldt niet voor jongere mensen met gezinnen. Dat moeten we niet onderschatten.”

Tips:

• Laat zien dat bezig zijn met energie leuk en hip is.
• Organiseer sponsoravonden om meer leden te trekken.
• Organiseer een jaarlijkse energiemarkt. Het evenement van Trynergie trekt veel bezoekers waaronder dus ook potentiële vrijwilligers.
• Zorg dat de financiën op orde zijn.
• Spreek elkaar aan op eerder gedane toezeggingen, waarbij de voorzitter de durf moet hebben op te treden.
• Benader jonge mensen niet voor bestuursfuncties, want die vergen te veel tijd. Vraag ze wel voor een thema-avond die een paar maanden later gepland staat. Dat is een overzichtelijke periode, zodat ze zich daarop kunnen instellen.

PEP Den Haag

Tim 'S Jongers is als onderzoeker verbonden aan PEP Den Haag, een kennis- en expertisecentrum dat verbindingen tot stand brengt tussen vrijwilligers, professionals en organisaties, vooral op het gebied van innovatie, duurzaamheid en diversiteit. 'S Jongers heeft onderzoek verricht naar het fenomeen vrijwilliger.

Vrijwilligerswerk is minder wijdverbreid dan in het verleden. Dit is het gevolg van maatschappelijke ontwikkelingen zoals toenemend individualisme en druk bezette levens. Toch biedt dit ook kansen.

Nieuw type vrijwilliger

'S Jongers legt uit dat vrijwilligerswerk in de loop der tijd veranderd is. “Het traditionele type is de vrijwilliger die zich 20 of 30 jaar lang inzet voor een vereniging of organisatie. In dorpen kom je deze mensen nog tegen, in de stad zijn ze nagenoeg verdwenen.” Daarvoor in de plaats zijn onder meer vrijwilligers gekomen die actief worden via een zogenaamde geleide verplichting. Jongers: “Dat loopt bijvoorbeeld via het UWV. Daar zit veel potentieel. Het UWV staat er aanvankelijk misschien niet voor open omdat ze niet wil dat kansrijke mensen op de arbeidsmarkt hun tijd aan vrijwilligerswerk besteden. Toch denk ik dat het goed is het gesprek met het UWV aan te gaan.”

Een nieuw type is volgens 'S Jongers de episodische vrijwilliger. Deze is geneigd zich korter te binden en dan weer uit te kijken naar iets anders. Vooral jongeren zijn op dit punt veel pragmatischer. “Daarom denk ik dat het belangrijk is iemand in een eerste gesprek al te vragen hoe lang hij denkt te blijven, wat hij wil en waar zijn interesses liggen.”

Motieven

Interesses vertellen iets over de motieven van mensen om vrijwilligerswerk te doen. 'S Jongers onderscheidt vier categorieën:

1. De carrièregerichte vrijwilliger: moeilijk vast te houden als hij een baan vindt;
2. De oudere vrijwilliger: biedt zijn hulp aan als hij nodig is voor een klusje;
3. De socialiserende vrijwilliger: meldt zich aan om contact te leggen. Een categorie die zal groeien vanwege de toenemende vergrijzing, vereenzaming en het algehele individualisme;
4. De ideologische/spirituele vrijwilliger: wil actief zijn vanuit maatschappelijke betrokkenheid.

De laatste categorie is met name interessant voor coöperaties. Zaak is dus de doelstellingen duidelijk te formuleren. Deze vrijwilligers willen ook precies op de hoogte gehouden worden van alle activiteiten en initiatieven. Want dat was voor hen de motivatie om zich aan te melden. Maar het belangrijkste, zo besluit 'S Jongers, is dat organisaties hun waardering uiten over de inzet van vrijwilligers.