7 tips voor het organiseren van een warmte-initiatief. Geleerde lessen uit de Benedenbuurt Wageningen

Benedenbuurt Wageningen

170 sociale huurwoningen, 210 koopwoningen en 110 appartementen verdeeld over 18 VVE’s in één wijk. Bijna 1.000 mensen met verschillende meningen, belangen en gedachten. Over één ding zijn bewoners van de Benedenbuurt Wageningen het eens: de huidige warmtevoorziening van hun woningen moet anders. In 2016 startten ze een initiatief voor het vinden van een alternatieve manier van verwarmen. Drie jaar later is het initiatief een succesvolle coöperatie. Hoe heeft het buurtinitiatief zich intern georganiseerd en hoe kregen ze alle neuzen dezelfde kant op? We spraken met initiatiefnemers Robert-Jan Geerts en Wanka Lelieveld. In dit artikel lees je hun geleerde lessen en tips. 

“De voornaamste reden om het initiatief in een coöperatie te gieten was professionalisering van de groep. Een groeiende achterban is goed, maar om al het enthousiasme om te zetten in iets wat echt voortgang maakt met de enorme puzzel die we voor ons zagen, was een betere organisatie en taakverdeling nodig,” vertelt initiatiefnemer Robert-Jan Geerts van coöperatie Warmtenet Oost Wageningen (WoW). 

1. Bekijk hoe je je initiatief naar een professioneel niveau kan tillen 

Samen met Wanka Lelieveld, Theo de Bruijn en andere buurtbewoners strijdt Geerts vanaf 2016 voor een alternatieve energievoorziening in de regio Oost-Wageningen. Met de coöperatie komen ze in een formele fase waar besluitvorming steeds belangrijker wordt om dezelfde stip aan de horizon te blijven zien. “Als buurtcoöperatie zijn we één team en kunnen we veel voor elkaar krijgen. En omdat we een rechtsvorm hebben, staan we juridisch sterk in onze schoenen en kunnen we het initiatief bedrijfsmatig uitvoeren,” aldus Geerts.

Robert-Jan Geerts en Wanka Lelieveld van coöperatie Warmtenet Oost Wageningen (WoW)
Robert-Jan Geerts en Wanka Lelieveld van coöperatie Warmtenet Oost Wageningen (WoW)

 

"Als buurtcoöperatie zijn we één team en kunnen we veel voor elkaar krijgen"

 

2. Maak afspraken over de rol- en werkverdeling 

Een hele wijk meekrijgen en draagvlak creëren voor een energietransitie is niet makkelijk. De oprichting van de coöperatie in januari 2018 ging daarom ook zeker niet over een nacht ijs. Geerts legt uit: “Het heeft maanden geduurd voordat de coöperatie écht vorm kreeg. De achterban hadden we mee. Nu moest de inrichting van de coöperatie beginnen, zoals het opstellen van statuten en vooral alle neuzen dezelfde kant op krijgen."

"Arien Scholtens van coöperatie deA heeft geholpen om onze organisatiestructuur scherp te krijgen. Zo werden rollen en werkvormen concreet en officieel, die vanaf het begin al zo gegroeid waren. We hebben nu een voorzitter, een penningmeester, algemene bestuursleden, leden van commissies en een notulist.” 

“In de praktijk werkt dit als volgt”, vult Lelieveld aan. “Een projectteam houdt zich bezig met de dagelijkse vorderingen en krijgt een vergoeding. Buurtbewoners en professionals van de gemeente en de Woningstichting vormen werkgroepen die zich bezighouden met communicatie en huishoudelijke reglementen. Zij rapporteren rechtstreeks aan het projectmanagement en het bestuur. Daarnaast hebben we nu een vaste vergaderplek.” 

Bestuur Warmtecoöperatie Benedenbuurt Wageningen
Het bestuur van coöperatie Warmtenet Oost Wageningen (WoW)

3. Delegeer taken en bespreek alleen nuttige zaken in diverse meetings

Lelieveld is blij dat er steeds meer structuur is binnen de coöperatie. “Na de rolverdeling konden we interne afspraken vastleggen. Zo vergadert het projectteam wekelijks met (mensen van) de gemeente en Woningstichting en vindt eens per maand een bestuurlijk overleg plaats. Hierbij zijn de directeur van de Woningstichting, de wethouder van de gemeente en een deel van het WoW-bestuur aanwezig.” 

Maar alles in één bestuursvergadering bespreken, wordt volgens Geerts te complex. “Daarom duiken de werkgroepen de inhoud in en delen vervolgens hun visie en plan met het bestuur. Als er toestemming nodig is om dat plan verder uit te werken komt er overleg, een feedbackronde en uiteindelijk een versie waar iedereen achterstaat. Echt fundamentele onderwerpen zoals de kernwaarden van de coöperatie gaan door naar de Algemene Leden Vergadering (ALV). Want uiteindelijk moet iedereen het eens zijn over de richting die we inslaan.”

 

"Sinds we onvrede hebben uitgesproken, groeit het vertrouwen"

 

4. Wees transparant naar elkaar toe 

Eenmaal aan het werk als gestructureerde coöperatie kwam al gauw naar voren dat het in de praktijk anders werkt dan op papier. Geerts: “Na de inrichting van de coöperatie kwam er discussie over verantwoordelijkheden. Het bestuur voelde dat ze verantwoording moest afleggen aan bewoners en wilde continu geïnformeerd worden. Dit voelde voor het projectteam als wantrouwen en een gebrek aan waardering. Sinds dit is uitgesproken, schuift een bestuurslid aan tafel bij overleggen tussen projectteam, gemeente en de Woningstichting, en groeit het vertrouwen.” 

5. Gebruik communicatiemodellen om een overleg soepel te laten verlopen

Een ander punt waar veel over is gediscussieerd was hoe technische plannen werden overgedragen. Voor de een was het gesneden koek, de ander kon geen chocolade maken van het rapport. Vanuit de buurt is hier een oplossing voor bedacht. Geerts: “Het technisch plan van het projectteam was té gedetailleerd waardoor de boodschap niet goed overkwam. Er ontstonden aannames en er werd langs elkaar gepraat. Een buurtbewoner attendeerde ons op de conflictpiramide: een model dat verschillende discussieniveaus onderscheidt. Nu herkennen we beter wanneer we te veel details bespreken en niet op het juiste niveau overleggen.”

Benedenbuurt Wageningen
De Benedenbuurt in Wageningen

6. Luister naar de opmerkingen en vragen van nieuwe leden

Discussies houden je scherp, maar soms is een frisse blik op het project handig. Geerts: “Je merkt dat de kerngroep weleens in herhaling valt qua discussies. Het is dan lastig om elkaars inzichten aan te nemen. Een nieuwe buurtbewoner die meer afstand heeft, zet ons vaak weer op scherp.” Maar deze nieuwe leden stellen vaak ook vragen waar allang een antwoord op is gevonden.

“Dat is weleens lastig, maar we zorgen dan dat ‘de nieuwen’ op een ander moment worden bijgepraat. Vooral Wanka neemt vaak uitgebreid de tijd om mensen mee te nemen in het proces wat al achter ons ligt. Ook is er een document met veelgestelde vragen en kunnen deze mensen altijd aankloppen bij het bestuur. We focussen op vertrouwen en luisteren in plaats van overtuigen,” aldus Geerts.

 

"Als we van het gas af willen, mag iedereen er iets van vinden. Iedereen moet instemmen dat het een goed plan is"

 

7. Focus op de samenwerking tussen gemeente en een woningcorporatie

Niet alleen leden, ook de gemeente Wageningen en de Woningstichting steken veel energie in het project. En dat geeft het team morele steun. Lelieveld: “Het is goed om te zien dat ze ons en dit project zo serieus nemen. Dat moet wel want het is écht een samenwerking. De transitie is straks ook in hun belang; de gemeente en de Woningstichting hebben een verduurzamingsambitie waaraan dit project een flinke bijdrage levert. De input van deze partijen is dan ook waardevol voor de besluitvorming binnen de coöperatie. Zo helpt de gemeente ons op strategisch vlak en krijgen we veel steun van de Woningstichting. Zij gaan óók het gesprek aan met de bewoners. Want als we van het gas af willen, mag iedereen er iets van vinden. Iedereen moet instemmen dat het een goed plan is.”

Benedenbuurt Wageningen
De Benedenbuurt in Wageningen

Benedenbuurt Wageningen van het gas af: het verhaal in het kort

Wanneer in 2016 tijdens het Klimaatstraatfeest van HIER in de Benedenbuurt in Wageningen duidelijk wordt dat de riolering van de jaren ’50 woningen aan vervanging toe is, ziet een groepje bewoners dat als een uitgelezen kans voor verduurzaming. De wens: van het gas af met behulp van een collectief warmtenet.

Warmtenet Oost Wageningen

Het burgerinitiatief slaat zó goed aan in de wijk dat in 2018 de Coöperatie Warmtenet Oost Wageningen (WoW) wordt opgericht. Zo’n 100 van de 490 huishoudens, waaronder grondgebonden koopwoningen, koopappartementen en sociale huurwoningen, zijn al lid van de coöperatie. 120 andere huishoudens hebben hun steun betuigd (voorjaar 2019). Het project is geselecteerd als één van de 27 aardgasvrije proeftuinen door het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Eerste woningen van het gas af in 2021

Momenteel wordt gewerkt aan een gedetailleerd technisch concept. In het najaar van 2019 komt WoW met een concreet warmteleveringsvoorstel. Als genoeg bewoners de overstap durven maken, kunnen in 2021 de eerste woningen van het gas af.

In deze serie verhalen delen initiatiefnemers Wanka Lelieveld en Robert-Jan Geerts hun ervaringen en geleerde lessen.

Op de hoogte blijven?

Ontvang tips, artikelen, nieuws en meer! Geef hieronder aan welk thema je voorkeur heeft.

Lees voor meer informatie ons privacybeleid
Lijsten