Energiegebruik beïnvloeden met sociale prikkels

Zijn bewoners bereid hun energiegebruik af te stemmen op de beschikbaarheid van duurzame energie? Met die vraag gingen netbeheerder Enexis, coöperatie Duurzame Energie Haaren en de provincie Noord-Brabant aan de slag. In een pilot met 104 bewoners onderzochten ze de gevoeligheid voor sociale prikkels.

Het opwekken van duurzame energie zorgt voor fluctuaties in het elektriciteitsnet. Bij harde wind kunnen grote pieken ontstaan. Voor netbeheerders kan dit tot gevolg hebben dat zij het net moeten verzwaren om overbelasting te voorkomen. Enexis onderzoekt manieren om dit te voorkomen door vraag naar en aanbod van (duurzame) energie te flexibiliseren. Kun je bewoners bijvoorbeeld stimuleren hun wasmachine aan te zetten als de zon schijnt? Gedrag is nu vooral gericht op gemak; mensen zetten de wasmachine aan wanneer dit hen uitkomt. Daarnaast is gedrag vaak automatisme, waardoor het moeilijk te beïnvloeden is.

Energieplatform

Na twee pilots in Zwolle en Breda, initieerde Enexis een derde pilot in Noord-Brabant, nu samen met een coöperatie: Duurzame Energie Haaren (DEH). Initiatiefnemer en DEH-projectleider Rob Massuger: “Aan de eerdere pilots deden individuele bewoners mee. Enexis wilde onderzoeken wat een coöperatie kan bijdragen. DEH is een geschikte kandidaat omdat we een stabiele organisatie hebben met veel leden én veel opwek van zonne-energie.” DEH wist 104 leden te enthousiasmeren om mee te doen aan de pilot ‘Samen Slim met Energie’. De bewoners kregen een slimme meter in huis en toegang tot een energieplatform waar ze hun energiegebruik kunnen inzien. Ze kunnen op het platform ook ‘vrienden’ worden en elkaars gebruik vergelijken.

Sociale prikkels

De pilot draaide vooral om sociale prikkels: stimuleren bewoners elkaar om energie te besparen? Massuger legt uit: “We hebben bijvoorbeeld een wedstrijd georganiseerd rond sluipverbruik: energie die je ’s nachts gebruikt door apparaten die aan of standby staan. We hebben mensen met een e-mailcampagne opgeroepen om dit te minimaliseren en drie winnaars beloond met een Bol.com-bon. Een succesvolle actie, want het zorgde voor bewustwording én energiebesparing bij deelnemers.” (zie filmpje). De sociale functie van het energieplatform werd daarentegen minder gebruikt, zegt Massuger: “Er was minder reuring op het platform dan we hoopten, dat moet je actief aanjagen. Daar staat tegenover dat sommige mensen ook meelezen en actie nemen zonder deel te nemen aan de discussie.”

Directe feedback

Het werkt goed om bewoners meteen het effect van hun acties te laten zien, zegt Massuger. “Via een app kunnen we rechtstreeks feedback geven van het energiegebruik. We geven bijvoorbeeld een alarm af wanneer het energiegebruik bijzonder hoog is.” Abstracte informatie werkt minder goed, aldus Massuger. “De week van de warme truien was geen groot succes, omdat we het effect op energiegebruik niet direct kunnen terugkoppelen. Daarnaast vinden bewoners comfort nu eenmaal belangrijker dan energie besparen.” Volgens Massuger hebben sociale prikkels positief effect, maar wel eenmalig: “Aan een wedstrijdje meedoen vinden mensen leuk, maar dit zorgt niet voor structurele gedragsverandering. Het beste is om sociale en financiële prikkels te combineren.”

Bewoners betrekken

Na een jaar experimenteren zullen de drie stakeholders, DEH, Enexis en de provincie Noord-Brabant de pilot evalueren. De ervaringen gaat DEH delen in de hoop een voorbeeld te zijn voor andere coöperaties in de provincie Noord-Brabant. Ook na afloop van de pilot houden de bewoners hun slimme meter en blijft het platform in ieder geval nog een jaar live. Voor DEH was de pilot in ieder geval een succes, zegt Massuger. “Deelnemers zijn enthousiast en gaan met de inzichten aan de slag om hun energiegebruik terug te dringen. De pilot leverde ons nieuwe leden op én meer cohesie binnen de coöperatie. Dit is vooral te danken aan de vele interactie met bewoners, door bijeenkomsten en co-creatiesessies te organiseren. Het betrekken van bewoners is dé meerwaarde van coöperaties.”

Tips

• Sociale interactie op een platform ontstaat niet vanzelf; jaag dit actief aan
• Gebruik sociale prikkels met een direct effect op het energiegebruik
• Zet deelnemers in het zonnetje; maak een filmpje of geef iets cadeau
• Geef bewoners direct feedback, bijvoorbeeld met meldingen via een app
• Betrek deelnemers actief in klankbordgroepen en co-creatiesessies

Meer informatie: www.deh-energie.nl/samenslim
Meer informatie over het starten van een pilot? Neem contact op met HIER opgewekt