Merian Koekkoek: "Een nieuwe vorm van verwarmen vraagt om innovatieve oplossingen"

We zijn jaren gewend geweest om onze huizen te verwarmen met aardgas. Zo lang, dat we vaak vergeten waar dit aardgas vandaan komt en wat ervoor nodig is om het naar onze huizen te transporteren. 98% van de Nederlanders is aangesloten op het gasnet. Voor iedereen die aangesloten is, wordt dit net beheerd, onderhouden en, indien nodig, ook vervangen.

Aardgasleidingen moeten zo langzamerhand vervangen worden én aardgas willen we niet langer meer gebruiken voor het verwarmen van woningen. Dit betekent dat we op het moment van vervanging ook kunnen kiezen voor een alternatief.

Er zijn verschillende opties:

Volgens de Energieagenda worden warmtebedrijven mogelijk ook gereguleerd. Dat betekent dat in de toekomst warmtebedrijven zich aan gelijksoortige regels moeten houden als netbeheerders en er open warmtenetten komen. Als consument kun je bij een open warmtenet zelf je energieleverancier kiezen. De eerste ervaringen met open warmtenetten worden nu al opgedaan, o.a. met de Warmtealliantie Zuid-Holland.

Voor alternatieven op woningniveau kan gedacht worden aan het verwarmen met een warmtepomp of via het verbranden van biomassa of biogas. Lees meer over de altenatieven voor aardgas.

Het plaatsen van een warmtepomp heeft effect op het elektriciteitsnet. Veel warmtepompen in dezelfde straat of buurt kunnen zorgen voor extra belasting van het elektriciteitsnet en mogelijk hoge kosten voor het verzwaren van dit net.

Dit kan slimmer. Er liggen kansen voor lokale oplossingen, waarbij collectief en individueel optimaal op elkaar aansluiten, voor warmte, elektriciteit en opslag. Dat vraagt om lokaal toegespitste oplossingen, integraal denken en ruimte voor innovatie.

Hiervoor is het nodig dat gemeenten planningen maken met de aardgasvervangingsdata. Voor de vervangingsdatum moet er een alternatief gekozen zijn en bekend zijn wie dat voor bewoners met een aansluiting gaat uitvoeren. Dan weten bewoners, die nu nog een aansluiting op het gasnet hebben, waar ze aan toe zijn en kunnen zij aan de slag.

In de situatie dat bewoners zelf een keuze hebben in de uitvoerende partij(en), zal de eerste stap hiervoor bij bewoners zelf liggen. Dit vraagt om het mobiliseren en organiseren van bewoners. Ook is een structuur nodig waarbinnen besluitvorming plaats kan vinden. En een groeiend besef dat dit nodig is.

De eerste voorbeelden

Een voorbeeld van een proces dat zo ingestoken wordt, is het project in de wijk Paddepoel in Groningen, samen met buurtinitiatief Paddepoel Energiek. Hier is de mogelijkheid om aan te sluiten op het warmtenet van de gemeente, maar er wordt ook nagedacht over alternatieven. Ook in de Benedenbuurt in Wageningen wordt nu met bewonerswerkgroepen gezamenlijk gewerkt aan aantal scenario’s voor de wijk. Er wordt bij deze projecten ook samengewerkt met lokale energiecoöperaties, met Grunneger Power, de GrEK, ValleiEnergie en de VGEC. De gemeente vervult hierbij een verbindende rol.

Energiecoöperaties begeleiden ook processen met bewoners. Ze beginnen hiermee vanuit hun lokale netwerk, gaan samenwerkingen aan met partners, en bouwen voort op ervaringen van eerdere wijkaanpakken, zoals:

• in Breda, waar BRES samen met gemeente en netbeheerder aan de slag gaat met wijkenergieplannen in de Ypelaar en Prinsenbeek,
• in Culemborg, waar Thermobello deel uitmaakt van het consortium om tot een keuze te komen voor een alternatief, in het project Warmtekeuze Culemborg,
• en in Haarlem, waar DE Ramplaan buurtbewoners benadert en het project SpaarGas is gestart. Het doel is eerst medebewoners te betrekken, om daarna te komen tot plannen om minder aardgas te gebruiken, met als uiteindelijk doel een aardgasvrije wijk.

Ervaringen met deze processen zullen nog grotendeels moeten worden opgedaan. HIER opgewekt volgt deze processen nauw en faciliteert het delen van kennis en ervaring bij deze projecten.

Hoe gaat begeleiding van georganiseerde bewoners bij het keuzeproces?

Het wordt aardgasvrij, maar iedereen heeft keuzevrijheid wat betreft het alternatief. Bewoners zullen op zoek gaan naar aantrekkelijke oplossingen, ook collectieve oplossingen. Dit vraagt om:

1. Goede onafhankelijke informatie over mogelijkheden en hun kosten, samen met stakeholders zoals de netbeheerder en gemeente.
2. Het inventariseren van wensen en behoeften.
3. Kennis en ervaring om een passende uitvoerende partij te kiezen/dit aan te besteden

Bewonerscollectieven zetten hiervoor experts naar eigen keuze in, die namens hen kunnen handelen. Er wordt hierbij in eerste instantie gezocht naar mensen uit de buurt zelf. Kennis wordt ook gebundeld door in werkgroepen aan de slag te gaan met een bepaald onderwerp.

Aantrekkelijke proposities

Het is vervolgens ook aan energiecoöperaties en hun organisaties om te komen tot aantrekkelijke proposities voor bewoners. Energiecoöperaties komen steeds verder tot een aantrekkelijk aanbod, dat aansluit op lokale wensen en behoeften.

Eerste stappen worden gezet richting innovatieve oplossingen. Deze zullen de komende jaren verder gebracht kunnen worden. Denk hierbij aan het ESCo aanbod van Ús Koöperaasje , eerste stappen richting buurt- of dorpswarmtenetten, of zelfs lokale energiesystemen in coöperatief beheer.