Postcoderoosregeling: Juridische aspecten

Een coöperatie is een bij notariële akte als coöperatie opgerichte vereniging, van minimaal twee personen. De coöperatie moet worden ingeschreven in het handelsregister. Volgens artikel 54 lid 2 Boek 2 BW moet de naam van een coöperatie het woord ‘coöperatief’ bevatten. Ook moet er aan het eind van de naam de letters W.A. (wettelijke aansprakelijkheid), B.A. (beperkte aansprakelijkheid) of U.A. (uitgesloten aansprakelijkheid) staan (art. 2:54 lid 2 BW). De coöperatie moet met haar leden een ledenovereenkomst sluiten.

Bij een coöperatie U.A. zijn leden niet hoofdelijk aansprakelijk voor eventuele verliezen van de coöperatie. Ook bestuursleden van een coöperatie U.A. kunnen in beginsel niet aansprakelijk worden gesteld. Wel geldt voor hen de zogenaamde anti-misbruikwet: bij opzet of grove nalatigheid bij faillissement en het niet betalen van belastingen en sociale premies kan de bestuurder in privé wel aansprakelijk worden gesteld.

Een satellietcoöperatie – ook wel een doel- of projectcoöperatie genoemd – is verbonden aan een reeds bestaande coöperatie. Je richt een nieuwe coöperatie op (de satelliet coöperatie) met een nieuw kvk nummer, voor een specifiek project. Bijvoorbeeld een postcoderoosproject. Of voor een geheel nieuw project dat bijvoorbeeld veel groter is en andere risico’s draagt dan een eerder project in de bestaande coöperatie. Voordelen van een satellietcoöperatie zijn duidelijk gescheiden financiën en financiële risico’s en dat zeggenschap voor de leden in de projectcoöperatie zeggenschap op projectniveau geregeld. Een voordeel voor het oprichten van een satelliet-coöperatie kan tevens zijn dat de kennis die aanwezig is in de bestaande coöperatie, wordt ‘ingebracht’ in de coöperatie doordat bestuursleden van een bestaande coöperatie zitting nemen in het bestuur van de satelliet-coöperatie (personele unie). Ook kunnen bijvoorbeeld administratiekosten worden gedeeld. Het wel of niet oprichten van een satelliet- of projectcoöperatie is dus een keuze.

HIER opgewekt gaf advocaten- en notariskantoor Eversheds de opdracht om modelstatuten op te stellen en toe te lichten en specifiek in te gaan op het fenomeen satelliet-coöperatie (zie artikel 11 van de modelstatuten). Ben je geïnteresseerd? Kijk dan hier.

Lees ook het artikel: satelliet of niet?

In beginsel hoeft een coöperatie of VvE slechts twee leden te hebben. Om met de aanzienlijke (vaste) kosten en het beperkte rendement dat de regeling biedt, toch rendabel te zijn, zal in de praktijk meestal een groter aantal deelnemers nodig zijn om voldoende draagkracht te creëren en afdoende financiële middelen ter beschikking te hebben.

Raadpleeg voor meer informatie over administratieve lasten voor de coöperatie naar vraag "Welke administratieve lasten zijn er voor de collectieven?"

Raadpleeg voor meer informatie over financiering veelgestelde vragen over financiële aspecten 

Om er voor te zorgen dat de leden van een coöperatie of VvE in aanmerking kunnen komen voor de regeling, moet de coöperatie een aanwijzing daarvoor hebben ontvangen van de Belastingdienst. Hiervoor moet de coöperatie een aanvraag indienen bij de Belastingdienst. Coöperaties in oprichting kunnen geen aanwijzing krijgen. 

Het indienen van een aanvraag gaat via een elektronisch beschikbaar gesteld formulier op de site van de Belastingdienst: Formulier Aanvraag 'Aanwijzing voor het verlaagde tarief energiebelasting voor lokaal duurzaam opgewekte elektriciteit’.

Als de Belastingdienst heeft vastgesteld dat de coöperatie of VvE aan alle voorwaarden voldoet, stuurt de Belastingdienst binnen 8 weken een beschikking met daarin de aanwijzing. De Belastingdienst stelt de ingangsdatum vast. Het kan wenselijk zijn de aanwijzing op een andere datum in te laten gaan dan de datum van de beschikking. Op verzoek van de coöperatie kan de inspecteur de aanwijzing met terugwerkende kracht verlenen, maar niet verder dan tot 6 maanden voor de indiening van de aanvraag. 

Vanaf de datum van aanwijzing gaat de termijn van minimaal 15 jaar in.

• Naam, adres en vestigingsplaats van de coöperatie
• Het nummer waaronder de coöperatie bij de Belastingdienst is geregistreerd
• Het nummer waaronder de coöperatie in het handelsregister is opgenomen
• Het adres en de EAN-code van de productie-installatie of installaties waarop de aanwijzing van de coöperatie betrekking heeft.
• De soort hernieuwbare energie die met deze productie-installatie(s) wordt opgewekt
• Het postcodegebied waarin de productie-installatie(s) zich bevind(t)(en), alsmede de aangrenzende postcodegebieden, waarin de leden van de coöperatie gevestigd mogen zijn.

De Belastingdienst kan om aanvullende informatie vragen. Als deze niet op tijd wordt verstrekt, kan het verzoek tot aanwijzing worden ingetrokken. 

• Op verzoek van de coöperatie.
• Als de coöperatie niet meer voldoet aan de voorwaarden voor de aanwijzing.
• Als de coöperatie verplichtingen, die zij krachtens de wet of het uitvoeringsbesluit heeft, niet nakomt.

Bij intrekking met terugwerkende kracht vervalt ook het belastingvoordeel met terugwerkende kracht. Afhankelijk van de omstandigheden die tot de intrekking hebben geleid, zal of de coöperatie of de desbetreffende energieleverancier worden aangeslagen. De leden in ieder geval niet. Als de aanwijzing wordt ingetrokken, meldt de coöperatie dit onverwijld schriftelijk aan de leden, de energiebedrijven van de leden en aan ieder met wie zij een overeenkomst heeft. (zie MR, 19b).

Ondernemers en particulieren die een kleinverbruikersaansluiting hebben, lid zijn van een  coöperatie die een duurzame energie installatie in eigen bezit heeft, én gevestigd zijn binnen de postcoderoos van deze installatie, komen in aanmerking voor de regeling. De coöperatie moet hiervoor een aanwijzing hebben gekregen van de Belastingdienst en middels een ledenverklaring een deel van de opgewekte elektriciteit aan jou hebben toegekend. De coöperatie is verantwoordelijk voor die toerekening en geeft dat aan de energieleveranciers van de leden door via een ledenverklaring. Op basis van deze informatie passen de betreffende leveranciers het verlaagd tarief toe op de energierekening van de deelnemer. Energieleveranciers zijn wettelijk niet verplicht om hier aan mee te werken. Lees ons artikel Postcoderoosregeling: Werkt je energieleverancier mee? om te kijken welke leveranciers meewerken. En lees het artikel Postcoderoosregeling: Hoe werkt de verrekening van de energiebelasting? voor vragen over de verrekening van energiebelasting.

Voor deze regeling wordt onder een coöperatie ook een VvE verstaan, mits de opwekinstallatie gevestigd is op of aan het gebouw of grondgebied van deze VvE.

Ja. De regeling geldt voor coöperaties en Verenigingen van Eigenaren (VvE). De productie-installatie mag een grootverbruikersaansluiting hebben. Het gaat erom dat de individuele leden van de VvE (of coöperatie) kleinverbruikersaansluitingen hebben. Dat is waarschijnlijk wel het geval. 

Ja, maar er geldt wel een voorwaarde. Om voor de regeling in aanmerking te komen mag er van rijkswege geen financiële tegemoetkoming in het spel zijn, niet in het verleden en ook niet in de toekomst. Als de vorige eigenaar rijkssubsidie ontvangen heeft, bijvoorbeeld SDE+ of EIA, komt de installatie niet in aanmerking voor de regeling. Stapeling van Rijkstegemoetkoming is dus niet toegestaan, tenzij die voor iets anders dan energieproductie verleend is, zoals bijvoorbeeld werkgelegenheid. Provinciale en gemeentelijke subsidies zijn wel toegestaan.

Bedrijven kunnen ook lid worden van een coöperatie en in aanmerking komen voor de belastingkorting. Het is echter niet de bedoeling dat een ondernemer een te groot aandeel krijgt in de coöperatie. Daarom mag een onderneming voor niet meer dan 20% in de coöperatie deelnemen.

Voor scholen, verenigingen en stichtingen gelden dezelfde regels als voor particulieren. Zij kunnen dus (onbeperkt, tot een aandeel van 100%) deelnemen in een postcoderoosproject. Alleen indien omzetbelasting betaald wordt gelden de regels voor ondernemers.

Dit is een overeenkomst tussen het lid en de coöperatie waarin de rechten en plichten van de coöperatie en het lid nader worden vastgelegd. De ledenovereenkomst is een aparte overeenkomst die geldt naast hetgeen is geregeld ten aanzien van het lidmaatschapsrecht in de statuten van de coöperatie. De wet schrijft voor dat deze ledenovereenkomst moet bestaan. Over de inhoud van deze overeenkomst zegt de wet verder niets. De leden en de coöperatie hebben dan ook een grote mate van vrijheid met betrekking tot de inhoud van de ledenovereenkomsten.

HIER opgewekt gaf advocaten- en notariskantoor Eversheds de opdracht om een aantal standaarddocumenten op te stellen, waaronder modelstatuten, een ledenovereenkomst en een ledenverklaring. Met als uiteindelijk doel ze gratis beschikbaar te stellen aan lokale duurzame energie-initiatieven. De documenten zijn relevant voor het in aanmerking komen van de regeling. Ben je geïnteresseerd in deze documenten, kijk dan hier.  

Deelnemende kleinverbruikers in een postcoderoosproject krijgen de korting op de energiebelasting verrekend op hun eigen energierekening. Om deze belastingkorting daadwerkelijk door te kunnen voeren, heeft een energieleverancier gegevens nodig over het aan dit lid toegerekende aandeel opgewekte stroom uit de productie-installatie van het postcoderoosproject. De coöperatie is verantwoordelijk voor die toerekening en geeft dat aan de energieleveranciers door via een ledenverklaring. Op basis van deze informatie passen de betreffende leveranciers het verlaagd tarief toe op de energierekening van de deelnemer. 

Dit betekent in de praktijk dat de coöperatie een ledenverklaring verstrekt aan alle energieleveranciers waar een of meer van haar leden aan verbonden zijn met daarin een overzicht van de opgewekte hoeveelheid energie en het volume per lid. Pas als de energieleverancier deze informatie heeft, kan zij de korting met een lid verrekenen.

Lees ook ons artikel Postcoderoosregeling: Hoe werkt de verrekening van de energiebelasting?

Om voor de regeling in aanmerking te komen, moet een aantal zaken in de statuten zijn vastgelegd. Dit zijn, behalve naam, adres, doel van de coöperatie, vereisten voor het lidmaatschap, wijze van benoeming en ontslag van het bestuur, onderlinge verplichtingen van de leden en de coöperatie en bestemming van het liquidatiesaldo, evenals de vereisten voor de aanwijzing door de Belastingdienst voor het Verlaagd Tarief Energiebelasting voor lokaal duurzaam opwekte elektriciteit. 

Wanneer deze zaken nog niet in de statuten zijn vastgelegd, kan het nodig zijn de statuten aan te passen. Ook bij wijziging van de bepalingen in de regeling Verlaagd Tarief kan het nodig zijn de statuten aan te passen. 

HIER opgewekt gaf advocaten- en notariskantoor Eversheds de opdracht om modelstatuten voor een coöperatie zonder overdracht van het lidmaatschap op te stellen. Met als uiteindelijk doel ze gratis beschikbaar te stellen aan lokale duurzame energie-initiatieven. De documenten zijn relevant voor het in aanmerking komen van de regeling. Ben je geïnteresseerd in deze documenten, kijk dan hier.  

Leden van een coöperatie kunnen zelf kiezen welke verantwoordelijkheid zij willen dragen. Zij kunnen, als zij willen, in de statuten van de coöperatie iedere verplichting van de leden of oud-leden om in een tekort bij te dragen, uitsluiten of tot een maximum beperken. De leden kunnen hierop alleen een beroep doen, indien de coöperatie aan het slot van haar naam de letters U.A. (uitsluiting van aansprakelijkheid), en in het tweede geval de letters B.A. (beperkte aansprakelijkheid) heeft geplaatst. Voor een coöperatie met de letters W.A. (wettelijke aansprakelijkheid) geldt dit niet.

De leden van de coöperatie worden door de keuze voor de rechtsvorm coöperatie of VvE, indien voorzien van de letters U.A. of B.A., beschermd tegen rechtstreekse vorde­ringen met betrekking tot de installatie en de toepassing van het verlaagde tarief. Vaak zijn lokale coöperaties opgericht met een uitgesloten aansprakelijkheid bepaling. Dit betekent dat de leden geen hoofdelijke aansprakelijkheid hebben voor de verliezen van de coöperatie, met uitzondering van het geld dat ze hebben ingelegd in de coöperatie.

Een coöperatie treedt op als een bedrijf, heeft verregaande zorgplicht naar haar leden en moet risico’s dan ook goed managen en communiceren. Burgers die instappen vertrouwen de coöperatie en dat vertrouwen mag niet worden geschonden. Dit betekent ook dat de coöperatie kan worden aangesproken als door haar toedoen niet aan de voorwaarden voor het verlaagde tarief wordt voldaan. Blijkt dat de coöperatie niet de juiste bescheiden aan de energieleverancier heeft gestuurd, dan zal eventuele belasting die als gevolg daarvan te weinig door de energieleverancier is terugbetaald worden verhaald op de cooperatie. De coöperatie of VvE zal met de leden verdere afspraken maken over de wijze waarop een dergelijke naheffing op de leden kan worden verhaald, bijvoorbeeld in het geval dat een lid onjuiste informatie heeft verstrekt.

Lees meer over consumentenbescherming. 

• Voor zover de algemene ledenvergadering daarmee akkoord gaat, kan er voor worden gekozen om als VvE deel te nemen met een deel van de leden. De niet deelnemende leden hebben dan een aandeel van nihil in de verdeelsleutel (en krijgen dus ook geen belastingkorting).
• Kijk naar de splitsingsakte waarin ook het reglement van de VvE is opgenomen. Ook als de akte hier ruimte voor biedt, kan het handig zijn om dit toch heel goed te regelen, zodat het besluit voor een gezamenlijke opwekinstallatie niet op een later moment teruggedraaid kan worden.
• Een VvE kan een aparte coöperatie oprichten met de eigenaren die wél willen deelnemen. De nieuw op te richten coöperatie zou als beperking kunnen hebben dat alleen leden van de VvE deel mogen nemen. De VvE en de nieuwe coöperatie kunnen een personele unie tot stand brengen waardoor het bestuur van de VVE en het bestuur van de coöperatie bestaan uit dezelfde personen. Deze optie is vaak handiger dan de splitsingsakte aanpassen.

• HIER opgewekt gaf advocaten- en notariskantoor Eversheds de opdracht om een aantal standaarddocumenten op te stellen, waaronder modelstatuten, een ledenovereenkomst en een ledenverklaring. Met als uiteindelijk doel ze gratis beschikbaar te stellen aan lokale duurzame energie-initiatieven. De documenten zijn relevant voor het in aanmerking komen van de regeling. Ben je geïnteresseerd in deze documenten, kijk dan hier.

Het recht van opstal is een beperkt recht waarbij de rechthebbende (de coöperatie of VvE) gebouwen of werken (installaties) mag aanbrengen op de onroerende zaak van een ander (gebouw of land), waarbij deze niet automatisch door natrekking eigendom worden van de eigenaar van de onroerende zaak. (Natrekkingsrecht) Met een recht van opstal kan die rechthebbende (bijvoorbeeld de coöperatie of VvE) dus zonnepanelen of een windmolen in eigendom hebben zonder dat hij eigenaar is van de grond of het gebouw waarop ze staan. Bij een opstalovereenkomst heeft de eigenaar van de onroerende zaak de plicht om de installatie te dulden en ook vrij van schade en hinder te houden. De opstalnemer stelt zich aansprakelijk voor de schade die door de opstal ontstaat.

Een recht van opstal wordt door middel van een notariële akte ingeschreven in het kadaster. In de opstalovereenkomst wordt alle relevante kadastrale informatie opgenomen.

Het recht van opstal kan op verschillende manieren teniet worden gedaan, bijvoorbeeld door het niet betalen van de huur/ retributie voor de opstal of het verlopen van de vastgelegde termijn. Na het verloop van het recht van opstal zal de coöperatie of VvE de onroerende zaak waar zij de installatie op heeft gebouwd in de originele staat terug moeten brengen. 

Kijk voor meer informatie over Opstal in het Burgerlijk Wetboek, Boek 5, artikelen 101 t/m 105.

Voor een voorbeeld van het Recht van Opstal zie de modelakte Opstalrecht die de Nederlandse Vereniging van Banken heeft ontwikkeld.

NB. Overigens verdient het de aanbeveling om professioneel advies in te winnen bij het sluiten van een overeenkomst inzake recht van opstal.