Waar vind je expertise voor je warmte-initiatief? 5 lessen uit de Benedenbuurt Wageningen
De bewoners van 490 woningen in de Benedenbuurt Wageningen zijn het met elkaar eens: een duurzame warmtevoorziening moet er komen. Ze zetten alles op alles om dit in de vorm van een warmtenet voor elkaar te krijgen. Via buurtcoöperatie Warmtenet Oost Wageningen (WoW) zetten ze alles in gang om de energietransitie dit jaar te laten starten. Naast goede ideeën en bevlogen leden, komt er aardig wat technische kennis kijken bij het plaatsen van 490 warmte-afleversets. Hoe heeft WoW dit aangepakt? Waar hebben ze de expertise vandaan gehaald? In dit artikel lees je de ervaringen en tips van Robert-Jan Geerts en Wanka Lelieveld van WoW.
Toen in 2016 bleek dat de riolering aan vervanging toe was en delen van het gasnet waren verouderd, kwamen buurtbewoners met het idee om een hoog-temperatuur warmtenet aan te leggen. Op deze manier vangen gemeente, woningcorporatie 'de Woningstichting' en kopers in de Benedenbuurt Wageningen twee vliegen in één klap: een nieuwe riolering én een collectieve energievoorziening voor de hele buurt. En dat levert straks veel directe C02-verlaging op.
1. Haal informatie en expertise uit de buurt
Kartrekkers Robert-Jan Geerts en Wanka Lelieveld zijn vanaf het begin betrokken bij het project. Lelieveld: “Het opzetten van de coöperatie kost veel tijd, maar het verzamelen van de juiste informatie en expertise is ook een grote en interessante uitdaging. Het transformeren van een hele wijk in plaats van één woning vraagt om specifieke kennis, die al snel je pet te boven gaat. Er is research nodig, er moet gelobbyd worden, belletjes worden gepleegd. Dan is het handig dat je het netwerk van de buurt kunt gebruiken.”
Geerts licht toe: “De meeste expertise en handige connecties voor de transitie komen van bewoners zelf. Zo zijn er leden met een technische achtergrond of juist met management skills die specifieke kennis meebrengen. Initiatiefnemer en bewoner Theo de Bruijn is bijvoorbeeld vastgoedondernemer met veel contacten in de coöperatieve wereld. Hij weet hoe je moet handelen met contracten en hoe een bestuur werkt. Maak gebruik van deze kennis in je buurtnetwerk. Je hebt het nodig.”
"De meeste expertise en handige connecties voor de transitie komen van bewoners zelf"
2. Maak gebruik van de expertise van de gemeente (en woningcorporatie)
De gemeente Wageningen gaat straks het warmtenet aanleggen en is nauw betrokken bij de coöperatie, net zoals de Woningstichting. Uiteraard leveren deze stakeholders waardevolle input en contacten aan WoW. Lelieveld: "De projectleider en adviseur Duurzaamheid bij de gemeente Wageningen helpt ons op strategisch vlak. Zij brengt ons in contact met de provincie en helpt met subsidieaanvragen."
"Het hoofd Onderhoud van de Woningstichting levert veel technische input aan over de huurwoningen en daarnaast helpt de Woningstichting mee met communicatie. Ze helpen met briefings, mailings en er is een woonconsulent die het gesprek aangaat met de bewoners.”
3. Herken het juiste advies: huur pas een extern bureau in als zij jou écht praktisch kunnen verder helpen
De technische informatie vanuit de buurtbewoners en contacten van gemeente levert veel lokale kennis op. Maar échte specialistische kennis en input voor de techniekwerkgroep over de aanleg ontbrak volgens Geerts. “Daarom hebben we vrij snel een haalbaarheidsstudie laten doen door een advies- en ingenieursbureau. Zij verzamelden informatie uit de buurt en leverden grafieken aan. Fijne informatie, maar praktisch gezien had de techniekwerkgroep er niets aan. Het was te theoretisch en niet praktisch uitvoerbaar."
"Een voorbeeld: Er moet een warmte-afleverset geplaatst worden in de woningen. Ingenieurs inventariseren in 10 woningtypen wat er gedaan moet worden en maken een plan. Maar de wijk bestaat uit 490 woningen die 70 jaar oud zijn en tientallen keren verbouwd, waardoor ze uit elkaar gegroeid zijn. Een cv-ketel hangt niet overal op dezelfde plek, afgiftesystemen verschillen van elkaar en er is een alfabet aan energielabels. Dit project is meer dan 490 keer maatwerk. Dat maakt het project zo complex en uitdagend."
"Dit project is meer dan 490 keer maatwerk. Dat maakt het project zo complex en uitdagend"
4. Zoek externe hulp voor inhoudelijke en operationele ondersteuning
De groep bleef verschillende ideeën hebben over de aanleg van het warmtenet en de bronnen. “We kwamen er niet uit en hadden niet alleen inhoudelijke, maar ook operationele sturing nodig”, concludeert Lelieveld. Ondersteuning op organisatorisch vlak kwam van Craig Savy van Warmte.nu. Dit contact kwam via Oost NL.
“Craig heeft de techniekwerkgroep geholpen met het opstellen van een Programma van Eisen. Later hielp hij het projectteam en het bestuur aan een operationeel plan voor de fase waar we nu midden in zitten; het uitwerken van een technisch concept. Zo’n expert structureert de kennis en overdadige input van buurtbewoners. Dat zorgt ervoor dat je in korte tijd grote stappen maakt.”
“Nu er een goed verhaal staat, hebben we weer hulp ingeschakeld van een groot adviesbureau,” vertelt Geerts. Deze keer heeft de coöperatie een concrete vraag neergelegd en is er wekelijks contact met de ingenieurs. Zo houdt de coöperatie de regie in eigen handen.
Lelieveld: “We werken met korte weekverslagen in plaats van een lijvig rapport. De ene keer is dat een discussiepunt en de andere keer een bruikbaar advies. Zo kunnen we snel bijsturen als experts iets gaan uitzoeken waar we niets aan hebben.”
5. Zoek uit waar je subsidie voor kunt aanvragen
Een expert inhuren is niet goedkoop, dus de financiering is een flinke uitdaging. Om expertise te bekostigen maakte WoW gebruik van subsidievouchers van de gemeente Wageningen, de provincie Gelderland en het Rijk. Ontwikkelingsmaatschappij Oost NL gaf vouchers uit ter waarde van 10.000 euro voor de inzet van externe experts.
Geerts: “Hiermee werd ook het opstellen van het Programma van Eisen bekostigd. Het lijkt wellicht veel werk en een enorme operatie. Maar als straks de eerste schep de grond ingaat, de pomp is geïnstalleerd én uiteindelijk alles werkt, weet je waarvoor je het doet en betaalt het zich dubbel en dwars terug.”
De tekst gaat onder de foto verder.
Geleerde lessen van WoW op een rijtje
- Gebruik de expertise uit je eigen netwerk en die van de buurtbewoners.
- Begin met research, verzamel zoveel mogelijk lokale kennis.
- Bekijk welke landelijke initiatieven je inhoudelijk verder kunnen helpen en sluit je aan.
- Houd contact met andere coöperaties. Er is al veel uitgezocht, leer van de ervaringen van anderen.
- Maak concreet wat je nodig hebt voordat je een expert inschakelt. Experts helpen enorm, maar alleen als je ze duidelijk maakt wat je nodig hebt.
- Spreek met experts af hoe je de samenwerking wilt opzetten.
- Neem je een bureau in de arm? Maak duidelijk dat écht onderzoek verder gaat dan een globale grafiek.
- Zoek uit wie bij de gemeente jou het beste kan helpen.
- Zoek uit welke plaatselijke en landelijke organisaties jullie kunnen helpen aan subsidie. Vaak kun je daarvan externen inhuren.
Benedenbuurt Wageningen van het gas af: het verhaal in het kort
Wanneer in 2016 tijdens het Klimaatstraatfeest van HIER in de Benedenbuurt in Wageningen duidelijk wordt dat de riolering van de jaren ’50 woningen aan vervanging toe is, ziet een groepje bewoners dat als een uitgelezen kans voor verduurzaming. De wens: van het gas af met behulp van een collectief warmtenet.
Warmtenet Oost Wageningen
Het burgerinitiatief slaat zó goed aan in de wijk dat in 2018 de Coöperatie Warmtenet Oost Wageningen (WoW) wordt opgericht. Zo’n 100 van de 490 huishoudens, waaronder grondgebonden koopwoningen, koopappartementen en sociale huurwoningen, zijn al lid van de coöperatie. 120 andere huishoudens hebben hun steun betuigd (voorjaar 2019). Het project is geselecteerd als één van de 27 aardgasvrije proeftuinen door het ministerie van Binnenlandse Zaken.
Eerste woningen van het gas af in 2021
Momenteel wordt gewerkt aan een gedetailleerd technisch concept. In het najaar van 2019 komt WoW met een concreet warmteleveringsvoorstel. Als genoeg bewoners de overstap durven maken, kunnen in 2021 de eerste woningen van het gas af.
In deze serie verhalen delen initiatiefnemers Wanka Lelieveld en Robert-Jan Geerts hun ervaringen en geleerde lessen.
Lees ook de andere artikelen uit deze serie:
- Hoe betrek je buurtbewoners bij je warmte-initiatief? Geleerde lessen uit de Benedenbuurt Wageningen
- 7 tips voor het organiseren van een warmte-initiatief. Geleerde lessen uit de Benedenbuurt Wageningen
- Hoe ontwikkel je een technisch plan voor een warmte-initiatief? Lessen uit de Benedenbuurt Wageningen
