Inspiratie van glasvezelnetten van onderop

De handen ineenslaan en een coöperatie oprichten: hoe doe je dat? Ir. Jacco Kwaaitaal zette met KempenGlas een succesvol businessmodel op waarmee binnenkort een glasvezelnetwerk in het buitengebied van De Kempen wordt opgetuigd. Bij de opzet van een duurzame productiefaciliteit zou goeddeels dezelfde strategie zijn gevolgd. “Bied een langetermijnperspectief, beperk je tot een concreet doel en doe de werving lokaal om vertrouwen te winnen en betrokkenheid te creëren. En: laat mensen zo snel als mogelijk investeren.”

Samen met de buurt energie produceren en een coöperatie op poten zetten: hoe pak je zoiets aan? Hoe creëer je vertrouwen en betrokkenheid en een solide financiering van windmolens, zonnepanelen en slimme meters? Ir. Jacco Kwaaitaal stond amper een jaar geleden voor een gelijksoortige uitdaging: hoe krijg je de handen op elkaar voor de aanleg van een glasvezelnetwerk in De Kempen? Onder meer de buitengebieden van Moergestel, Bladel en Oirschot hangen nog aan de koperdraad. Telecomaanbieders zien er geen brood in om in afgelegen gebieden glasvezel aan te leggen, de overheid biedt hooguit een ondersteunende rol. Anno nu is de financiering voor het glasvezelnet rond, over pakweg een jaar is het netwerk een feit. “Er worden zo’n 2.000 aansluitingen gerealiseerd.”

Lokaal vertrouwen winnen met heldere boodschap

De weg naar het winnen van het vertrouwen van mensen is rechttoe rechtaan: aanbellen, op de koffie gaan, een buurtavondje organiseren. Dit alles op ultralokaal niveau. “Ik woon niet in Bladel, dus bel daar niet aan. De persoon die aanbelt moet als het ware om de hoek wonen. Dat wekt vertrouwen, ook omdat je niet direct als verkoper wordt afgeserveerd.” Niettemin waren de reacties in eerste instantie soms negatief. “Mensen moeten nadenken, afwegen, een beslissing nemen. Altijd moeilijk.” Vandaar dat de boodschap eenduidig moet zijn, licht Kwaaitaal toe. “Beperk je tot één doel: we willen glasvezel. Eventuele winst vloeit terug. Punt. Ga niet praten over andere doelen, zoals: met de opbrengst gaan we dit of dat financieren. Dat vertroebelt, en leidt af.”

"De boodschap moet eenduidig zijn, beperk je tot één doel"
Jacco Kwaaitaal (Kempenglas)

Daarnaast is het belangrijk duidelijk te maken dat het project een investering in de toekomst is. “Mensen kijken in eerste instantie naar de korte termijn. Ben ik duurder uit? Heb ik hetzelfde pakket? Heb ik dit nu wel nodig? Als je daarop insteekt, werkt het niet. De lange termijn is bijvoorbeeld: u wordt ouder, er is een trend naar thuiszorg-op-afstand. Denk ook aan domotica, beeldbellen, leren via internet, thuis werken enzovoorts. Dit tilt de zaak naar de toekomst. En, ook belangrijk: een heldere toekomstvisie waar wij gezamenlijk achter staan bindt ook.” Hoewel het van belang is lokaal te werven, moet er wél een samenwerkingsstructuur zijn. Het glasvezelproject kende daarom naast vier lokale partijen een parapluorganisatie. “Er moet ook een grotere organisatie zijn die serieus genomen wordt. Die club praat en onderhandelt met grote partijen namens de andere vier.”

Betrokkenheid én financiering gaan hand in hand. Bouw go-no go’s in.

Bewoners waren na een tijdje om. Wat nu? Dan is het moment aangebroken om een bijdrage te vragen, aldus Kwaaitaal. “We vroegen 25 euro: de eerste go-no go. Willen mensen echt? Dan leggen ze ook wat in. Zo niet, case closed. Maar het werkte.” Betrokkenheid en financiering gaan hier hand in hand. Als mensen eenmaal wat hebben ingelegd, neemt de betrokkenheid toe. “Ze zullen er minder snel uitstappen.”

Daarnaast werd met het bedrag de leningaanvraag bij de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM) gefinancierd. De inleg was voor BOM een indicatie dat de case solide was. “En doordat BOM akkoord ging, kregen we ook een lening bij de lokale Rabobank.” De tweede go-no go was de vraag aan de deelnemers eenmalig 500 euro in te leggen. Daarnaast leende de BOM en de Rabobank elk 1000 euro. “Daarmee heeft het initiatief voldoende geld opgehaald.” De eigen bijdrage heeft de betrokkenheid van de leden enorm verstevigd. “Bij ledenraadvergaderingen zit de zaal stampvol.”

Verdeeld gebied

In Oostermoer (Noordoost Drenthe) is enkele jaren geleden de coöperatie ECO-Oostermoer opgetuigd. In de verschillende werkgroepen zijn ongeveer 40 vrijwilligers actief. Het voornaamste doel is het verbeteren van de leefbaarheid in het gebied. Het vizier was daarbij in eerste instantie gericht op energiebesparing en lokale opwek. Met zogeheten Dorpsenergieplannen (DEPs) werd gewerkt aan de route naar energieneutraliteit.

Dat bleek allemaal niet eenvoudig. De coöperatie ECO-Oostermoer is een lange weg gegaan, vertel Rienus Ferwerda, een van de initiatiefnemers. Onder meer door tegenslag op het gebied van energielevering en gebrekkige koperdraadverbindingen, kwam uit de achterban een nieuw idee op: sluit de inwoners aan op een glasvezelnet. Dat geeft een ‘duw’ aan de leefbaarheid. Het traject loopt nu twee jaar en is succesvol: de eerste 60 woningen krijgen binnenkort glasvezel. Daar is uiteraard veel waardering voor en geeft de initiatiefnemers voldoening. Gebrek aan schaal en óók de grote demografische verschillen binnen het gebied, maakten de missie van ECO-Oostermoer ingewikkeld. Maar volhouden leidt tot een bekende waarheid: de aanhouder wint.

Rienus Ferwerda en zijn mede-coöperanten willen na het aantoonbare succes van de 60 aansluitingen verder het gebied in. Als de aanleg van glasvezelnetten loopt, wordt de u-bocht genomen en keert ECO-Oostermoer weer terug naar het onderwerp energie.