Mogelijkheden Burgerforum binnen de RES – Verslag inspiratiebijeenkomst

Op maandag 19 oktober 2020 hebben klimaatstichting HIER, het Nederlands Platform Burgerparticipatie en Overheidsbeleid (NPBO), Nationaal Programma Regionale Energiestrategie (NP RES), LSA bewoners en Democratie in Actie een digitale inspiratiebijeenkomst georganiseerd. Doel: onderzoeken wat de bijdrage kan zijn van een burgerforum om te komen tot een Regionale Energiestrategie (RES) met een breed draagvlak.

De bijeenkomst was met name bedoeld voor wethouders en andere beleidsmakers die betrokken zijn bij de Regionale Energiestrategieën, en gemeenteambtenaren (communicatie en duurzaamheid).

Doel van de bijeenkomst was om bij te dragen aan ideeënontwikkeling hoe we ongeorganiseerde burgers in de samenleving kunnen betrekken bij de RES, en specifiek kennisontwikkeling over de mogelijkheid om een burgerforum in te zetten binnen het RES-proces. In totaal waren er 48 deelnemers.

Achtergrond

In het Klimaatakkoord is afgesproken om te kiezen voor het instrument van de RES, waarin onder de bevolking maximaal wordt ingezet op maatschappelijke draagvlak van de energietransitie en de manier waarop dat in de regio kan worden gerealiseerd. Afgesproken is dat het niet alleen gaat om draagvlak, maar ook om daadwerkelijke betrokkenheid.

Binnen de meeste concept-RES'en is deze ambitie wel benoemd, maar nog nauwelijks concreet ingevuld. Regio’s en gemeenten staan nu voor de vraag hoe ze een bredere groep ongeorganiseerde burgers kunnen betrekken bij de RES en hoe de participatieambitie handen en voeten kan krijgen.

Introductie burgerforum

De bijeenkomst startte met twee vragen aan de deelnemers:

• Wat zijn je belangrijkste vragen bij een burgerforum? Dat leidde tot de volgende antwoorden:

• Wat zie je als sterke en zwakke punten van een burgerforum? Dat leidde tot de volgende antwoorden:

Toelichting op burgerforum

De bijeenkomst startte met een toelichting op het burgerforum door Rob Rietveld van NPBO. Hij is medeverantwoordelijk voor de organisatie van het burgerforum in de gemeente Súdwest-Fryslân. Hij ging in op de vraag wat een burgerforum is, hoe je het organiseert en de aanpak in Súdwest-Fryslân.

Een burgerforum heeft de functie bij te dragen aan de politieke besluitvorming over een maatschappelijk vraagstuk dat aan de orde is in een parlement. Doel is het leveren van input voor de formele besluitvorming door gemeenteraden, provinciale staten en/of de Tweede Kamer.

Een burgerforum bestaat uit een breed samengestelde groep burgers. De meerwaarde van een burgerforum is niet alleen dat het burgers betrekt bij politiek en maatschappelijk belangrijke onderwerpen, maar ook dat het de kennis die in de samenleving aanwezig is bijeenbrengt en mobiliseert. Het gaat dus niet alleen om betrokkenheid en acceptatie, maar evenzeer om de kwaliteit van democratische besluitvorming. Een burgerforum komt dus niet in de plaats van de bestuursorganen van onze representatieve democratie. Ze moeten een aanvulling en verrijking zijn.

Een burgerforum heeft alleen zin als het advies serieus wordt genomen door het betrokken democratische bestuursorgaan. Het is denkbaar dat het normaal gaat worden dat er afspraken worden gemaakt tussen een burgerforum en het betrokken bestuursorgaan over de formele status van de uitkomsten van een burgerforum. Met als ultieme stap dat op voorhand wordt afgesproken dat die uitkomsten formeel zullen worden bekrachtigd door dat bestuursorgaan.

Daarom is het cruciaal dat het bestuursorgaan duidelijk aangeeft worden wat daarbij de randvoorwaarden zijn. Indien er vanuit politiek, bestuur of wetgeving bepaalde optie niet mogelijk zijn als advies, dan moet dit vooraf duidelijk zijn.

Een burgerforum brengt advies uit namens de burgers. Het is dus zaak dat deze burgers in het burgerforum de informatie tot hun beschikking hebben wat de mening is van “de burgers” en niet hun eigen mening als advies gaan uitbrengen.

Súdwest-Fryslân

In de gemeente Súdwest-Fryslân is NPBO als eerste stap in gesprek gegaan met alle direct belanghebbenden om op te tekenen wat de exacte opdracht zou moeten zijn en wat er aan kaders, beperkingen zijn. Deze gesprekken zijn gevoerd met college, gemeenteraad en beleidsambtenaren. Vervolgens zijn met een groep bewoners en deskundigen zes mogelijke keuzeopties beschreven met voors en tegens. Deze zijn in de derde stap door middel van een enquête voorgelegd aan de bewoners van de gemeente. Hier hebben 1376 mensen aan mee gedaan.

De uitkomsten hiervan zijn geanalyseerd door de TU Delft. Vervolgens zijn al deze mensen benaderd voor deelname aan het burgerforum. Dit burgerforum van 15 personen is vervolgens door deskundigen vanuit de Energiewerkplaats voorzien van kennis over het onderwerp. Het burgerforum heeft de uitdrukkelijk opdracht meegekregen om een advies uit te brengen namens de inwoners van de gemeente op basis van de via de PWE opgehaalde informatie. 

Na het opstellen van een eerste conceptadvies door het burgerforum is er een bijeenkomst georganiseerd tussen het burgerforum en een raadsklankbordgroep en het burgerforum en het college om dit advies te bespreken. Het uiteindelijk definitieve advies is door het burgerforum aangeboden en overgenomen door het college en de gemeenteraad.

Het hele proces heeft ongeveer een half jaar geduurd. NPBO benadrukt dat dit mogelijk binnen de huidige planning van het RES-proces een probleem kan zijn. De realiteit leert echter dat het op veel plaatsen op termijn juist kan leiden tot veel tijdwinst, omdat burgers serieus zijn genomen in het proces.