Bewoners ontzorgen bij energie besparen: twee aanpakken van bewonersinitiatieven

Ingwierrum: alle huizen energieneutraal vóór 2035

Het Friese Ingwierrum is een dorp in de gemeente Noardeast-Fryslân. Begin 2023 startte een tiental bewoners een werkgroep energie. Het doel is een volledig energieneutraal Ingwierrum voor 2035. “Met de nadruk op vóór”, legt initiatiefnemer Rien Vink uit. “Iedere week dat we voor 2035 energieneutraal zijn, is winst.” Om deze ambitie een kick-start te geven, stelde de werkgroep in het voorjaar van 2023 een dorpsvisie op. Vink: “De gemeente omvat 52 dorpen en besloot 6000 woningen te isoleren voor 2030. De gemeente heeft toen een uitvraag gedaan: hoe krijgen we dit voor elkaar en hoe pakken we dit aan?”

Volledige klantreis 

Ingwierrum heeft ondanks de kleine omvang (240 woningen en 573 inwoners) toch 83 bedrijven, waarvan vier biologisch zijn. Vink: “Duurzaamheid is heel belangrijk voor ons. Daarom hebben wij de leiding genomen bij de kennistafels die in het leven werden geroepen om de gemeente te ondersteunen met de verduurzamingsplannen. We besloten een volledige klantreis te introduceren om de deelnemende bewoners van begin tot eind volledig te ontzorgen via inkoopvoordeel. We hebben afgesproken om de wijken in één keer aan te pakken om zo min mogelijk overlast te bezorgen én de kosten te drukken. We zijn gaan inventariseren wat er allemaal mogelijk was; aan vierkante meter gras, glas, isolatiemateriaal en dergelijke. Dat kopen we dan gezamenlijk in. Op basis daarvan worden individuele offertes gemaakt en aangeboden aan bewoners.”

Gefaseerde ketenaanpak

De klantreis werd onderverdeeld in een gefaseerde ketenaanpak. De eerste fase, enthousiasmeren, omvatte het organiseren van informatieavonden, het langsgaan bij de huizen, folders verspreiden en het verspreiden van informatie in de dorpskrant. De betrokken vrijwilligers zetten zich in de tweede fase in voor het concretiseren van de informatie. Wat kost verduurzaming deelnemende bewoners? Hoeveel levert het op? In de derde fase komt de werkgroep weer in beeld. Die verstrekt informatie over de liggende offertes en organiseert herlezingen. Vink: “We bevinden ons nu aan het begin van fase vier: de uitvoering. De bedrijven bij wie we hebben ingekocht, moeten nu aan de slag met verduurzamen. De bedoeling is dat we het dorp in één keer aanpakken. Met één toilet voor de werknemers, één paar steigers en één schaftkeet drukken we de kosten en beperken we de overlast.”

De laatste fase is de nazorg. De werken moeten geïnspecteerd worden en de werkzaamheden geëvalueerd. Vink: “Die evaluatie is belangrijk voor volgende gemeentes en provincies die willen verduurzamen. In de omliggende gemeentes zien we nu namelijk hetzelfde gebeuren. Belangrijk is dat we naar elkaar blijven kijken zodat we niet steeds het wiel opnieuw uit hoeven te vinden. Zoals wij altijd zeggen: Denk mee, help mee en doe het samen namens de werkgroep Energie Ingwierrum.”

Bewonersinitiatieven in Houten 

Ook in de Utrechtse gemeente Houten startten bewoners de afgelopen jaren verschillende duurzaamheidsacties. In de wijk De Hoeven startten inwoners in 2015 bijvoorbeeld De Hoeven Energie: een bewonersinitiatief om samen te kijken waar interesse en behoefte lag om de huizen in de wijk te verduurzamen. Een van hun activiteiten was  een collectieve inkoopactie voor isolatiemaatregelen: voor vloeren, spouwmuren en glas.

Uit dat succesvolle bewonersinitiatief ontstond eind 2018 EnergieRijk Houten. Oprichter en coördinator Katrin Larsen: “Met De Hoeven Energie organiseerden we acties voor een halve wijk. Met EnergieRijk Houten richtten we ons direct op heel Houten. We waren toen met zo’n tien vrijwilligers. Inmiddels werken we met meer dan tachtig vrijwilligers. Aanvullend werken we met zzp’ers die zorgdragen voor de coördinatie, administratie en communicatie. Dat soort taken vragen doorlopend veel aandacht. Het is vaak te veel gevraag om dit op deze schaal continu door vrijwilligers te laten regelen. Met het inzetten van deze aanvullende zzp’ers willen we voorkomen dat de activiteiten stagneren.”

Werk uit handen nemen

Mick Zwart is verantwoordelijk voor de communicatie bij EnergieRijk Houten: “We informeren, ondersteunen en ontzorgen de bewoners. Als mensen aan de slag willen met de isolatie van hun huis, zien ze vaak met alle leveranciers en verschillende mogelijkheden door de bomen het bos niet meer. Daardoor komen ze niet in beweging. We nemen daarom zoveel mogelijk van het uitzoekwerk uit handen. Wat zijn nou goede leveranciers? Wat zijn juiste isolatiemaatregelen? En wat zijn de beste zonnepanelen en omvormers? Op deze manier willen we de eerste hobbels wegnemen voor bewoners.”

Hans van Dijk, energieambassadeur bij EnergieRijk Houten: “We werken nu met twee inkoopacties: Heel Houten Isoleert, en Heel Houten in de Zon. De isolatieactie liep voorheen in de herfst- en wintermaanden, en in de lente- en zomermaanden konden mensen intekenen voor zonnepanelen. Sinds dit jaar lopen beide acties het hele jaar door. Want mensen denken vooral aan isoleren als het buiten koud is, maar eigenlijk is het juist logisch om het in de zomer te regelen zodat je de winter erna profiteert. En met zonnepanelen werkt dat precies andersom.”

Hoge conversie

In 2022 was er 54% conversie voor isolatie. Dat betekent dat van elke 100 interesse-aanmeldingen er ook 54 daadwerkelijk overgaan tot opdrachtgeven. Larsen: “In de vijf jaar dat we dit doen hebben we 3000 aanmeldingen ontvangen. Dat zijn dus nog niet direct mensen die ook daadwerkelijk de aanschaf hebben gedaan. Maar ze zijn dus al wel geïnteresseerd. Voor ons is het niet belangrijk waar ze het doen, als ze het maar doen. Mensen die al wel betrokkenheid tonen of zelfs al een informatiegesprek achter de rug hebben, zijn toch al wijzer geworden. Verduurzamen ze een jaar later toch bij een andere leverancier? Daar zijn we alleen maar blij mee. Als het maar gebeurt.”

Inkoopteams

EnergieRijk Houten heeft twee inkoopteams: voor isolatiemaatregelen en voor zonnepanelen. De inkoopteams bestaan uit deskundige vrijwilligers (energieambassadeurs die veel kennis hebben vanuit hun achtergrond en ervaring) die samen zoeken naar passende leveranciers. Ze stellen een longlist samen van leveranciers uit de omgeving die ze vervolgens verder onderzoeken op basis van een lijst van selectiecriteria (aansluiting bij brancheorganisaties, juiste certificeringen, garantie, communicatie, referenties, materialen, werkwijze etc.). Hieruit ontstaat een shortlist en die leveranciers worden vervolgens uitgenodigd om een offerte op te stellen voor een standaardsituatie, zoals een eengezinswoning die tien zonnepanelen nodig heeft. Zo kunnen deze offertes vervolgens goed vergeleken worden en wordt er uiteindelijk een weloverwogen keuze gemaakt voor de leverancier(s) voor de collectieve inkoopactie.

Larsen: “Twee jaar geleden was er zo veel vraag naar zonnepanelen, dat leveranciers het niet meer konden bijbenen. Toen hebben we voor iedere drie maanden een andere leverancier ingeschakeld. Op die manier konden leveranciers alle aanvragen goed blijven opvolgen en hadden ze een paar maanden om weer te kunnen leveren. Alles gaat in samenspraak met de leveranciers en met de bewoners in ons achterhoofd.”

Tip: communicatie loont

Wat kunnen de initiatiefnemers als tip meegeven voor andere gemeentes? Zwart: “Investeer in de communicatie. Bewoners willen wel mee, maar weten niet altijd waar ze terecht kunnen. Zorg daarom dat je zichtbaar bent als onafhankelijk informatiepunt met de belangen van bewoners voorop.”